Szanowni Państwo,

W dniach 31 marca – 1 kwietnia 2016 r. odbył się w Warszawie – zorganizowany przez TNOiK – IV Kongres Nauk o Zarządzaniu. Honorowy Patronat nad Kongresem objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda. Ze względu na nieobecność w kraju Pana Prezydenta Jego list gratulacyjny, przesłany do uczestników Kongresu, odczytał wiceprezes TNOiK Włodzimierz K. Hausner.

Kongres uświetnili swoją obecnością luminarze i nestorzy nauki, politycy oraz władze i działacze TNOiK. W Kongresie uczestniczyło kilkaset osób z kraju i zagranicznych ośrodków naukowych. Kongres okazał się dużym wydarzeniem naukowym, jego ideą było zgromadzenie licznego grona naukowców ze wszystkich ośrodków naukowych w Polsce, aby uczcić Jubileusz 90-lecia działalności Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa.

Rozpoczęcie IV Kongresu Nauk o Zarządzaniu i przywitanie gości przez przewodniczącego Kongresu prof. dra hab. inż. Leszka Kiełtykę. W honorowym Prezydium od lewej: dr hab. Piotr Bartkowiak prof. UE – przewodniczący Komitetu Naukowo-Organizacyjnego Kongresu, prof. dr hab. Ryszard Borowiecki – przewodniczący Rady Programowej Kongresu, prof. dr hab. Ewa Bojar – przewodnicząca Komitetu Naukowego Kongresu, prof. dr hab. inż. Leszek Kiełtyka – prezes ZG TNOiK, prof. dr hab. Bogdan Nogalski – przewodniczący Komitetu Honorowego Kongresu, mgr Włodzimierz K. Hausner – I wiceprezes ZG TNOiK, dr hab. Stanisław Brzeziński prof. PCz – rzecznik prasowy Kongresu

Celem Kongresu było także przedstawienie propozycji rezolucji zawierającej merytoryczne argumenty dotyczące przekształcenia dyscypliny „nauki o zarządzaniu” w dziedzinę „nauk o zarządzaniu” oraz pobudzenie do dyskusji gremium uczestniczącego w Kongresie, mającego na celu zebranie opinii dla merytorycznego uzasadnienia słuszności takiego projektu.

Z dyskusji prowadzonych podczas sesji plenarnych i panelowych proponowana rezolucja motywowana była poprzez różnego rodzaju analizy słowne. Powszechnie przyjęto, że jeżeli jedna z dyscyplin zaczyna dominować w określonym obszarze dziedziny nauki lub jej ekspansja jest wynikiem kwantyfikacji obejmowanych przez nią zjawisk, to istnieje naturalne przesłanie do przekształcenia jej w dziedzinę nauki. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia aktualnie w przypadku dyscypliny „nauki o zarządzaniu”, która występuje w dwóch dziedzinach nauki: nauk ekonomicznych i nauk humanistycznych. Takie rozwiązanie stwarza warunki dychotomiczności podejścia do nauk o zarządzaniu.

Podczas wystąpień naukowych, przede wszystkim profesorów nestorów nauk o zarządzaniu, pojawiło się przesłanie, aby w dziedzinie „nauk o zarządzaniu” utworzono co najmniej dwie dyscypliny naukowe. Jedna to dyscyplina zarządzanie w biznesie, a druga to dyscyplina zarządzanie w organizacjach publicznych. Zarówno organizacje biznesowe, jak i organizacje publiczne mają odmienne cele i zadania oraz zdecydowanie odmienny zakres samodzielności.

Proponowana rezolucja, poparta została podpisami stu trzydziestu pięciu samodzielnych i pomocniczych pracowników naukowych. Rezolucję postanowiono przedstawić na posiedzeniu Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania PAN do ewentualnego dalszego procedowania w postaci Uchwały, która mogłaby być skierowana do ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Informacja w postaci Uchwały powinna być przedstawiona Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz odpowiedniej komisji parlamentarnej. Rezolucja, po Kongresie wraz z jej uzasadnieniem, została złożona na ręce profesora Bogdana Nogalskiego – przewodniczącego Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania, honorowego patrona naukowego IV Kongresu Nauk o Zarządzaniu.

Przewodniczący Kongresu profesor Leszek Kiełtyka w swoim wystąpieniu otwierającym Kongres stwierdził, że nauki o zarządzaniu znalazły się na etapie przełomowym również w polskim środowisku naukowym. Bieżące procesy zarządzania koncentrują się przede wszystkim na: koncepcji organizacji uczącej się, podejściu zwanym myśleniem sieciowym, doskonaleniu systemów informacji menedżerskiej oraz analizie funkcjonalnej informacji menedżerskiej.

Kongres stanowił płaszczyznę do zaprezentowania najnowszych osiągnięć i obowiązujących trendów w naukach o zarządzaniu. Dał również okazję do oceny rozwoju i perspektyw w różnych kierunkach zarządzania. W dobie globalizacji nauki i biznesu ważne jest wielokierunkowe spojrzenie na procesy zarządzania przedsiębiorstwami i instytucjami. W plenarnych i panelowych sesjach naukowych rozważane były: formy, kryteria, zasady i procedury zachodzące aktualnie w obszarach organizacji i zarządzania. Przewodnim hasłem Kongresu były „Inspiracje i innowacyjność nauk o zarządzaniu. 120 lat polskich doświadczeń”.

Na szczególną uwagę zasługują wystąpienia nestorów nauki polskiej, którzy całe swoje życie zawodowe poświęcili problematyce nauk o zarządzaniu.

- Profesor Witold Kieżun stwierdza: „IV Kongres Nauk o Zarządzaniu powinien zapoczątkować dynamiczny rozwój nauki „organizacji i zarządzania” w Polsce. Mamy w tej dziedzinie wspaniałe tradycje, takie jak historyczne dzieła: Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Anzelma Gostomskiego. Już w czasach nowożytnych praca profesora Karola Adamieckiego „O zasadach organizacji pracy zbiorowej” ukazała się w lutym 1903 roku, a więc miesiąc wcześniej od podstawowej pracy Amerykanina Fredericka W. Taylora „Zarządzanie warsztatem wytwórczym”, rozpoczynającej niezwykle bogaty rozwój nauki organizacji i zarządzania w Stanach Zjednoczonych. Kontynuacją dzieła Karola Adamieckiego była duża liczba polskich prac z tej dziedziny i powstanie pierwszej katedry organizacji i zarządzania na Politechnice Lwowskiej już w 1904 roku. Wspaniały rozwój Polskiego Towarzystwa Naukowej Organizacji i Zarządzania w okresie II Rzeczypospolitej i odbudowa jego działalności w postalinowskim okresie komunistycznej Rzeczypospolitej, a po odzyskaniu niepodległości upowszechnienie prywatnych wyższych szkół organizacji i zarządzania wskazują na społeczne zapotrzebowanie na tę problematykę w III Rzeczypospolitej. Tymczasem podstawowa organizacja struktury zarządzania państwem wykazuje patologiczne znamiona prymitywizmu środków łączności, nadmiaru zatrudnienia, nadmiaru struktur aparatu terenowego”.

Profesor Witold Kieżun

Profesor W. Kieżun uważa, że „nauki zarządzania i organizacji nie powinny być marginesową częścią ekonomii, a wyodrębnioną, samodzielną częścią struktury nauk w Polsce”. Dalej stwierdza: „Chciałbym, żeby mój tytuł naukowy - profesor ekonomii został przekształcony na tytuł profesora nauk organizacji i zarządzania, co bardziej odpowiada rzeczywistości. Nauka organizacji i zarządzania to nie jest część nauki ekonomii, a wyodrębniona samodzielna nauka. Na obecnym etapie dobrze zorganizowanego rozwoju Polski ta dyscyplina ma olbrzymie zadanie proponowania naukowych metod zarządzania: efektywnego, ekonomicznego i etycznego. Jej formalne usamodzielnienie jest czynnikiem o wielkim znaczeniu dla rozwoju Rzeczypospolitej”.

- Profesor Jerzy Rokita zaznaczył, że w swojej wypowiedzi postara się odpowiedzieć na istotne pytania postawione przez organizatorów Kongresu. Czy nauki o zarządzaniu są dziedziną wiedzy? Czy istnieją obiektywne przesłanki, aby ubiegać się o to, by tą dziedziną się stały? Profesor zastrzegł jednak, że jego poglądy w tych kwestiach są być może subiektywne i sprzeczne z poglądami wielu jego Koleżanek i Kolegów.

Profesor Jerzy Rokita

Prof. J. Rokita uważa, że „wiedza jest odzwierciedleniem w świadomości ludzi zjawisk postrzeganych jako ważnych, wartych poznania. Ważne są procesy, zdarzenia i relacje między nimi oraz ich dynamika. Celem nauki o zarządzaniu jest poznawanie przyczyn powstawania związków między nimi oraz badanych obiektywnych prawidłowości. Stanowi to fundamenty wiedzy rozwijanej przez uczonych i jest kanwą, na której rozwijają się zbiory praktycznych dyrektyw. Istotą jest nauka służąca praktyce oraz dydaktyka, która bardziej lub mniej udanie usiłuje przekazywać fragmenty wiedzy młodym adeptom nauki i praktykom”.

Subiektywnie ustosunkowując się do pytania: Czy dyscyplina „nauki o zarządzaniu” powinna stać się dziedziną „nauk o zarządzaniu”? stwierdza: „Moja odpowiedź jest twierdząca, lecz obciążona wieloma warunkami, które zarządzanie, traktowane jako dziedzina nauki, musi spełniać. We współczesnym świecie, zjawiska, które badamy, cechują się coraz większą złożonością, nieokreślonością, nieprzewidywalnością. Tymczasem badacze i menedżerowie najczęściej traktują je w sposób wyizolowany z ich szerokiego kontekstu. Ujmując to najogólniej, mamy tu do czynienia z coraz większą ilością ważnych problemów silnie z sobą powiązanych, współzależnych. Powoduje to, że na poziomie ontologicznym musimy oderwać się od modernizmu, który w naszych naukach przyjmuje formę strukturalizmu, i od newtonowskiego sposobu postrzegania rzeczywistości, opierającego się na liniowym myśleniu w kategoriach związków przyczynowo–skutkowych. Należy zwrócić uwagę na ważną rolę poststrukturalizmu poprzez odejście od tworzenia uniwersalnych, mających szerokie zastosowanie zasad i podejść w rozwiązywaniu problemów. Świat jest coraz bardziej złożony, a metody radzenia sobie z różnorodnością i złożonością zjawisk są dość archaiczne! Nauki o zarządzaniu, po to, by były dziedziną wiedzy, muszą opierać się na ugruntowanych teoriach wywodzących się z wielu obszarów nauki. Muszą być interdyscyplinarne”.

W dalszej wypowiedzi profesor Jerzy Rokita przyjmuje założenie, że dla badania organizacji kluczowe znaczenie ma przyjęcie przesłanki, że są one systemami społecznymi. Dlatego upatruje podstaw dla nauk o zarządzaniu w filozofii, psychologii społecznej, naukach przyrodniczych, a także w nauce o złożoności. Na takim fundamencie rozpatruje kwestie nauki o zarządzaniu jako dziedziny wiedzy.

- Profesor Stanisław Sudoł w swoim wystąpieniu wyraził pogląd, że: „Nauki o zarządzaniu występują w Polsce jako dyscyplina naukowa w obszarze nauk społecznych w dwóch dziedzinach, a mianowicie w naukach ekonomicznych i w naukach humanistycznych. Jest to rozwiązanie dziwaczne, aby jedna dyscyplina naukowa była w dwóch dziedzinach nauki. Jestem przekonany, że nauki o zarządzaniu powinny być uznane jako samodzielna dziedzina nauki, jak ma to miejsce w krajach anglosaskich, w których „management sciences” i „economics” są rozdzielone. Podobnie jest w krajach niemieckojęzycznych, gdzie pod nazwami „Volkswirtschaftslehre” i „Betriebswirtschaftslehre” występują dwie nauki”.

Profesor Stanisław Sudoł

W dalszej części swojego wystąpienia profesor Stanisław Sudoł stwierdza, że „rozwiązywanie problemów zarządzania wymaga z reguły ich naświetlenia z wielu stron, z pozycji więcej niż jednej dyscypliny naukowej. Działania winny być podejmowane z pozycji ekonomii, socjologii, psychologii, informatyki i jeszcze innych dyscyplin naukowych. Z tego powodu spotykamy się z określaniem nauk o zarządzaniu jako dyscypliny interdyscyplinarnej. Określanie to nie jest trafne: miesza się tu granice dyscyplin naukowych z pomocą w rozwiązywaniu problemów zarządzania ze strony innych dyscyplin”. Powołuje się na słowa profesora L. Krzyżanowskiego, który pisał, że to nie nauki, lecz problemy badane przez te nauki mają interdyscyplinarny charakter. Mówienie o interdyscyplinarnym charakterze nauk o zarządzaniu podważa ich tożsamość i samodzielność w klasyfikacji nauk.

Licznie zgromadzonym uczestnikom Kongresu zaproponowano udział w panelach dyskusyjnych, bez obowiązku wygłaszania referatów. Referaty przesłane, zrecenzowane i wydrukowane stanowiły punkt wyjścia do debat panelowych w poszczególnych sesjach prowadzonych przez moderatorów – w osobach profesorów i doktorów habilitowanych pod przewodnictwem profesorów wchodzących w skład Komitetu Honorowego Kongresu. Na podstawie referatów moderatorzy poddawali pod dyskusje podstawowe zagadnienia w ramach poszczególnych sesji panelowych. Sesje plenarne, jak również sesje panelowe prowadzone były przez moderatorów w formie dynamicznych dyskusji z udziałem panelistów, a także innych uczestników. Panele sesji biznesowych moderowane były przez przedstawicieli partnerów strategicznych przedsiębiorstw i instytucji.

Poszczególne bloki tematyczne dotyczyły ważnych zagadnień z punktu widzenia teorii i praktyki zarządzania. Zagadnienia dyskutowane były w sesjach plenarnych i panelowych.

W sesji „Tradycja i współczesność w metodologicznym nurcie zarządzania” dyskusja skupiona została wokół czterech istotnych problemów. Obejmowały one: metodologię nauki o zarządzaniu; problemy badawcze w naukach o zarządzaniu; paradygmaty, koncepcje oraz metody zarządzania wobec nowych wyzwań społecznych i gospodarczych oraz zagadnienie tradycja a współczesność w metodologicznym nurcie zarządzania.

„Rola i znaczenie innowacyjności dla współczesnych organizacji” to sesja, w której rozważania prowadzone były wokół trzech zasadniczych zagadnień: rola modeli biznesowych w organizacji, ukierunkowanych na rozwijanie i wzmacnianie działań innowacyjnych; przyczyny niedostatecznego poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw; przyczyny braku wzrostu poziomu innowacyjności polskiej gospodarki pomimo napływu środków z funduszy unijnych.

W sesji „Stan i perspektywy nauk o zarządzaniu” dyskutanci skupili się na następujących zasadniczych problemach: orientacje i koncepcje w naukach o zarządzaniu; aktualne teorie i paradygmaty; integracja nauki i praktyki zarządzania; perspektywy i kierunki rozwoju nauk o zarządzaniu.

Dyskusja w sesji „Społeczna odpowiedzialność biznesu wyzwaniem nauk o zarządzaniu” dotyczyła trzech zasadniczych zagadnień: koncepcje społecznej odpowiedzialności biznesu jako gwarancji sukcesu organizacji na rynku; opracowywanie modeli organizacji społecznie odpowiedzialnej; rozważania – czy i w jaki sposób warto mierzyć efekty działalności społecznie odpowiedzialnej?

W sesji „Uwarunkowania konkurencyjności współczesnych przedsiębiorstw” dyskusja objęła szeroki obszar problemowy: budowanie przewag konkurencyjnych firm; zarządzanie wiedzą w organizacji; innowacje i ich wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw; kapitał ludzki w organizacji; modele biznesu współczesnych przedsiębiorstw; strategia współpracy międzyorganizacyjnej; rola marketingu w budowie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw; logistyczne aspekty funkcjonowania współczesnych przedsiębiorstw.

Paneliści uczestniczący w sesji „Perspektywy zrównoważonego rozwoju” poddali pod dyskusję cztery zagadnienia problemowe: znaczenia terminu „zrównoważony rozwój” w kontekście jego wieloaspektowości i procesów równoważenia; zrównoważony rozwój organizacji narzędziem kreowania wartości dla interesariuszy; narzędzia i mierniki stosowane do pomiaru rozwoju zrównoważonego organizacji; miasta i regiony jako organizacje dążące do zrównoważonego rozwoju.

Główny temat w sesji „Autonomizacja i integracja obszarów współczesnego zarządzania” wywołał dyskusję, która zasadniczo objęła cztery obszary tematyczne: kształtowanie strategii w procesie autonomizacji i integracji organizacji; wirtualizacja procesów zarządzania we współczesnych przedsiębiorstwach; korelacja pomiędzy rozwojem technologii IT stymulujących nowe modele zarządzania a rozwojem organizacji; korelacja zarządzania wartością klienta w oczekiwaniu współczesnej organizacji.

Podczas Kongresu doszło do spotkań ludzi nauki i biznesu, które spowodowały podjęcie rzeczowej dyskusji nad istotą zarządzania. Dyskusje te, prowadzone przez moderatorów, zachęcały do refleksji nad współczesną misją zarządzania i zadaniami dominującymi w demokratycznym społeczeństwie. Należy sądzić, że spotkanie profesjonalnego grona ludzi nauki, przemysłu i przedstawicieli instytucji państwowych może prowadzić do wykreowania nowego modelu menedżera, bardziej koncentrującego się na ludziach i kapitale w obszarze informacji i wiedzy, uwzględniającego w szerszym zakresie aspekty międzynarodowe.

Jedna z sesji poświęcona była dyskusji na temat zarządzania w administracji rządowej, a ściślej biorąc „zarządzania państwem”. Zagadnieniami wiodącymi były dyskusje i wypowiedzi autorytatywne na temat sposobów i możliwości zarządzania państwem. Tematy, które przewijały się w dyskusji, to: wpływ sposobu zarządzania państwem na politykę gospodarczą; wykorzystanie teorii zarządzania w rzeczywistym zarządzaniu; zarządzanie państwem poprzez zarządzanie opinią publiczną; odwracanie logiki funkcjonowania biurokracji poprzez zarządzanie jakością; zasadnicze różnice pomiędzy kierowaniem, zarządzaniem a dowodzeniem.

Już pięć lat temu na konferencji pt. „Przełomy w zarządzaniu”, zorganizowanej przez TNOiK, wielu naukowców i przedstawicieli biznesu dyskutowało na temat teorii i praktyki zarządzania w uczelniach oraz w przemyśle. Wówczas podkreślano, jaki wpływ na teorię i praktykę zarządzania ma turbulentne otoczenie. Osiągnięcia teorii zarządzania zaczynają dominować w ostatnim dwudziestoleciu zarówno w koncepcjach badawczych, jak i praktycznych działaniach menedżerów.

Przełomem w teorii zarządzania będzie utrwalenie w środowisku naukowym i biznesie nowych idei oraz rozwijających je teorii, koncepcji, metod i narzędzi zarządzania, istotnie zmieniających lub wzbogacających dotychczasowy stan rzeczy w tym zakresie.